اثر تنش خشکی برکربوهیدرات‌های محلول, کلروفیل و پرولین در چهار رقم گندم سازگار با شرایط متفاوت اقلیمی ایران

مطالعه واکنش‌های فیزیولوژیک ارقام مختلف گندم به تنش خشکی می‌تواند به شناسایی مکانیسم‌های موثر در مقاومت به خشکی کمک‌‌کند.دراین راستا طی یک آزمایش مزرعه‌‌ای اثر تنش خشکی بر غلظت کلروفیل، کربوهیدرات‌های محلول و پرولین برگ پرچم در 4 رقم گندم کشت شده در اقلیمهای مختلف ایران در سال زراعی 80-79 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران واقع در کرج با استفاده از یک طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرارگرفت. نمونه‌برداری از برگ پرچم تیمار شاهد و تنش در دو مرحله خوشه‌رفتن و 20 روز پس‌از‌گلدهی بلافاصله قبل از آبیاری تیمار تنش صورت‌گرفت. پتانسیل آب خاک تیمار تنش در این دو نمونه‌برداری بترتیب 26/2- و 15/5- مگا‌پاسکال بود. تنش خشکی عملکرد دانه ارقام چمران، M-75-7، الوند و تجن را بترتیب 2، 8، 22 و 34 درصد کاهش داد. در اولین مرحله نمونه‌برداری، غلظت کلروفیل a و b در رقم حساس تجن برخلاف سه رقم دیگر تحت تاثیر تنش قرار‌نگرفت. در این مرحله تنش خشکی نسبت کلروفیل a به b را در رقم مقاوم چمران بیشتر از سایر ارقام افزایش‌داد. در مرحله دوم نمونه برداری کاهش قابل توجه‌ای در مقدار کل کلروفیل در هر دو تیمار رطوبتی مشاهده گردید که بیشترین کاهش در محتوای کلروفیل رقم چمران مشاهده شد. نتایج آزمایش نشان‌ داد که غلظت کربوهیدرات‌های محلول برگ پرچم در هر دو شرایط شاهد و تنش در 20 روز پس از گلدهی بیشتر از مرحله خوشه‌رفتن است. تنش خشکی غلظت این ترکیبات را در ارقام تجن و چمران افزایش د‌‌اد، که ممکن‌است با نقش این ترکیبات در تنظیم اسمزی مرتبط باشد و یا نشان دهنده محدویت دانه بعنوان مقصد در پذیرش کربوهیدرات‌های محلول برگ باشد. برخلاف سایر ارقام, غلظت کربوهیدراتهای محلول در مرحله خوشه دهی در رقم الوند کاهش نشان داد که با بیشترین کاهش در میزان کلروفیل در همین رقم همراه بود. میزان پرولین در شرایط تنش خشکی در هر دو مرحله اندازه گیری در کلیه ارقام افزایش نشان داد. در هردو مرحله مورد بررسی رقم حساس تجن بیشترین و رقم مقاوم چمران کمترین افزایش را در غلظت پرولین تحت تنش نشان‌ دادند. از اینرو شاید بتوان از غلظت پایین این اسید آمینه بعنوان ابزاری برای انتخاب ارقام مقاوم به خشکی گندم نان استفاده کرد.